Ứng dụng bài thuốc Bán Hạ Tả Tâm Thang trong điều trị viêm loét dạ dày mãn tính

Theo Hội khoa học Tiêu hóa tại Việt Nam có tới 26% dân số mắc bệnh viêm loét dạ dày tá tràng. Đặc biệt, người mắc ung thư dạ dày đang dần trẻ hóa, đa phần dưới 40 tuổi chiếm tỉ lệ khoảng 20 – 25% [1]. Đây là một con số đáng báo động về tình hình mắc bệnh viêm loét dạ dày. Hiện nay có nhiều phương pháp điều trị khác nhau, Y học hiện đại chủ yếu dùng các thuốc giảm tiết dịch acid, thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày, kết hợp với kháng sinh diệt HP (nếu có) đem lại kết quả tốt. Tuy nhiên, thường các thuốc phải nhập ngoại đắt tiền và tỷ lệ kháng thuốc có xu hướng ngày càng gia tăng, bệnh khó trị dứt hoặc dễ tái phát, dần dần trở thành mạn tính, ung thư hóa…

Theo Y học cổ truyền các bệnh về viêm loét dạ dày được xếp vào phạm vi chứng Vị quản thống với các triệu chứng như: đầy chướng bụng, ợ hơi, ợ chua, buồn nôn, đau vùng thượng vị kèm cảm giác bỏng rát, ỉa chảy hay táo bón…Thiên “Âm dương ứng tượng đại luận” sách Nội kinh có viết: “Khí của ngũ cốc và Tỳ tương thông với nhau, sáu đường kinh trong thân người giống như sông lớn, trường (ruột) vị ( dạ dày) ví như biển lớn, cửu khiếu là nơi để nước và khí ra vào. Cửu khiếu do ngũ tạng làm chủ. Sở dĩ ngũ tạng được thông lợi là nhờ ở Vị khí” [2].

Như thế có nghĩa là: một khi Vị khí đã hư yếu thì cửu khiếu, ngũ tạng không thông lợi, không thông lợi thì đều có thể sinh bệnh.a

Nguyên nhân gây Vị quản thống (viêm loét dạ dày) do tình chí thất điều, can khí uất kết mất khả năng sơ tiết dẫn đến rối loạn khí cơ thăng thanh giáng trọc của Tỳ vị mà gây các chứng đau, ợ hơi, đầy chướng bụng…Hoặc do ăn uống thất thường Tỳ vị mất khả năng kiện vận, hàn tà nhân đó xâm nhập gây khí trệ huyết ứ sinh ra đau, đầy chướng…

Tùy theo nguyên nhân gây bệnh, biểu hiện lâm sàng mà Vị quản thống được chia thành các thể bệnh chính gồm: Can khí phạm vị, Tỳ vị hư hàn, Hàn tà phạm vị, Khí trệ huyết ứ.

“Bán hạ tả tâm thang” là bài thuốc được ghi lại trong trước tác nổi tiếng “Thương hàn luận” của danh y Trương Trọng Cảnh thời Đông Hán.

 Bài thuốc có tác dụng: điều hòa vị khí, tiêu bĩ trừ mãn, giáng nghịch chỉ ẩu (cầm nôn) [3], đã được ứng dụng qua thực tiễn cho thấy hiệu quả tốt

Bài thuốc Bán hạ tả tâm thang bao gồm các vị thuốc: Bán hạ chế 8 -10g, Nhân sâm 8 – 12g, Hoàng cầm 8 -12 g, Can khương 8 – 12g, Hoàng liên 4 – 8g, Chích thảo 4 – 8g, Đại táo 4 quả. Trong đó Bán hạ để điều hòa tiêu tích, giáng nghịch chỉ ẩu là chủ dược; Can khương hợp với Bán hạ tân khai tán kết, ôn Vị hòa trung, Hoàng liên, Hoàng cầm khổ giáng tiết tả; Đảng sâm bổ khí; Đại táo, Cam thảo bổ ích trung khí điều hòa các vị thuốc. Trong bài các vị thuốc cùng dùng để điều hòa âm dương, cay đắng cùng dùng để điều hòa thăng giáng, bổ tả, điều chỉnh hư thực, làm cho Vị khí điều hòa chức năng hồi phục, thì các chứng đầy chướng, buồn nôn, đại tiện lỏng nát sẽ khỏi.

Gia giảm: Nếu thấp nhiệt tích ở trung tiêu gây nôn và đầy tức bụng, bỏ Đảng sâm, Can khương, Đại táo, Cam thảo, thêm Chỉ thực, Sinh khương để giáng nghịch chỉ ẩu; nếu có tích thực, bỏ Đảng sâm, Chích thảo, thêm Chỉ thực, Đại hoàng. Bài thuốc “ Bán hạ tả tâm thang” đã được Bệnh viện Y học cổ truyền Bộ công an ứng dụng vào thực tiễn lâm sàng nhiều năm nay, cho thấy hiệu quả cao không chỉ trong việc điều trị các triệu chứng gây ra bởi Viêm loét dạ dày mà còn giúp bệnh nhân ăn ngon, tiêu hóa tốt, nâng cao sức đề kháng.